Mật khẩu thang máy: Đừng biến khách hàng thành con tin!

Khách “thay lòng”, nhà cung ứng “đổi dạ”

Ông H ở Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) đặt lắp thang máy của công ty TB từ năm 2017. Khách hàng này cũng đã thanh toán đầy đủ các khoản chi phí cho thang và dịch vụ bảo trì. Đến giờ, khách hàng quyết định thay đổi nhà cung cấp dịch vụ bảo trì thang máy khác, khi liên hệ với công ty TB đề nghị cung cấp mật khẩu thì bị từ chối.

Được biết, công ty TB đã đặt một đơn vị của nước ngoài sản xuất loại tủ điều khiển dành riêng cho thang máy này và bo mạch chính của tủ điều khiển được khóa bởi mật khẩu riêng.

Theo một chuyên gia kỹ thuật, mật khẩu này được khoá 2 lớp không can thiệp được… Hiện thang bị hư, chập chờn, không thể mở khóa để kiểm tra lỗi.

Khi được tham vấn về vấn đề này, ông Bùi Mạnh Cường, CEO một doanh nghiệp cung ứng thang máy liên doanh và nhập khẩu cho rằng, mật khẩu truy cập của thang máy cũng là một thành phần cấu thành thang máy. Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm phải có trách nhiệm bàn giao đầy đủ toàn bộ phần cứng và phần mềm (bao gồm cả mật khẩu điều khiển thiết bị),…

Bo mạch tủ điều khiển Nice đang bị khóa mật khẩu khiến thang “sống dở, chết dở”

Cũng giống như việc khi khách hàng mua máy tính hay điện thoại thì nhà cung cấp phải để mật khẩu mặc định hoặc cung cấp mật khẩu cho khách nếu đã thay đổi.

Thực tế, trong biên bản bàn giao thang và hợp đồng bảo trì thang máy thường không có điều khoản nào nói về việc bàn giao mật khẩu. Điều này nếu không được xem xét một cách nghiêm túc và đề cập trong hợp đồng thì có thể khách hàng sẽ chịu nhiều thiệt thòi mà chẳng biết kêu ai.

Cần quan tâm đến mật khẩu thang máy

Thông thường, mật khẩu thang máy sẽ có 3 loại cơ bản nhất được nhúng vào để kiểm soát bo mạch điều khiển.

Thứ nhất là Monitor password (mật khẩu giám sát), được mặc định là 00000000, là chế độ hiển thị để theo dõi trạng thái hoạt động của thang máy.

Thứ hai là Factory password gồm các thông số của nhà sản xuất.

Cả hai mật khẩu nói trên được đặt cố định và không thể thay đổi thông số được.

Thứ ba là Debug password (mật khẩu xử lý lỗi), mặc định là 00000000, ở chế độ cài đặt toàn bộ thông số của hệ thống. Mật khẩu này có thể thay đổi và mục đích của nó là để hạn chế tác động của người ngoài vào việc cài đặt thang máy, phòng ngừa nguy cơ mất ổn định và an toàn.

Tài liệu hướng dẫn sử dụng tủ điện EC3000 ghi rõ có 3 loại mật khẩu

Khi bàn giao thiết bị cho khách hàng, nhà phân phối bắt buộc phải có hướng dẫn cho khách hàng sử dụng dễ dàng hoặc thay đổi mật khẩu theo ý họ. Trong các trường hợp đó, mật khẩu, phần mềm, hệ điều hành…mặc định của thiết bị được xem như thành phần cấu thành thiết bị. Và như vậy, khi mua thiết bị, thì các loại mật khẩu quản lý các chức năng thuộc về tài sản của khách hàng.

Tuy nhiên, như trường hợp của công ty thang máy TB nói trên đã không thực hiện việc bàn giao tài sản một cách đầy đủ, cụ thể ở đây là mật khẩu thang máy. Phải chăng, việc hợp đồng cung cấp sản phẩm và dịch vụ bảo trì đã không có các điều khoản rõ ràng đã tạo kẽ hở cho doanh nghiệp lợi dụng để gây khó dễ cho khách hàng?

Trong khi đó thì người tiêu dùng mặc nhiên tin tưởng các loại phần mềm đi kèm (mật khẩu) là của họ và nếu có vấn đề gì là gọi luôn cho nhà phân phối để hỏi và cài đặt lại…

Chuyên gia Phạm Bá Toàn đến từ Viện kỹ thuật ứng dụng Thang máy chia sẻ, hầu hết hệ thống điều khiển thang máy đều có mật khẩu. Thường thì mật khẩu sử dụng cho 2 mục đích. Thứ nhất là để kỹ thuật viên thiết lập quy trình vận hành ban đầu cho thang máy. Mục đích thứ hai của mật khẩu là để bảo mật phần mềm điều khiển độc quyền của nhà sản xuất. Mục đích thứ hai này áp dụng cho nhiều loại thang máy đồng bộ, có tủ điều khiển riêng, bộ phần mềm riêng. Ông Toàn cũng cho biết không có quy định cụ thể đơn vị cung cấp thang máy phải cung cấp mật khẩu điều khiển cho khách hàng. Tuy nhiên, khách hàng khi nhận bàn giao sản phẩm có quyền yêu cầu bên bán giao lại các loại mật khẩu cùng hồ sơ gốc của sản phẩm.

Doanh nghiệp đã phạm luật?

Điều 443, Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Bên bán có nghĩa vụ cung cấp cho bên mua thông tin cần thiết về tài sản mua bán và hướng dẫn cách sử dụng tài sản đó; nếu bên bán không thực hiện nghĩa vụ này thì bên mua có quyền yêu cầu bên bán phải thực hiện trong một thời hạn hợp lý; nếu bên bán vẫn không thực hiện làm cho bên mua không đạt được mục đích giao kết hợp đồng thì bên mua có quyền hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại”. Như vậy, khi bán thang máy đồng nghĩa với việc bán hệ thống điều khiển thang máy cho người mua. Trường hợp hệ thống này có mật khẩu thì cần cung cấp mật khẩu đó cho người mua.

Hay điểm c, khoản 1, Điều 27, Luật Cạnh tranh số 23/2018/QH14, ngày 12 tháng 6 năm 2018 cũng nêu rõ các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm. Đó là hành vi “hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng”…

Xét trên hai góc độ nói trên thì có thể nói Công ty thang máy TB đã có dấu hiệu phạm luật. Trong trường hợp đàm phán với phía công ty TB không thành, khách hàng hoàn toàn có thể gửi đơn ra tòa dân sự để khởi kiện theo các quy định của pháp luật. Ở góc độ bài viết này sẽ đề cập đến những thông tin hữu ích để “phòng” hơn là “chống”.

Đại diện một doanh nghiệp lớn chuyên cung cấp thang máy cũng cho biết, các loại thang máy do công ty này cung cấp cho người tiêu dùng không bao giờ cài mật khẩu khóa các phần mềm vận hành. Lý do là thang máy thường chỉ 1 gia đình hoặc 1 đơn vị sử dụng nên việc đặt mật khẩu là không cần thiết. Việc không đặt mật khẩu cũng nhằm mục đích để người tiêu dùng dễ sử dụng và đơn vị bảo trì, kiểm tra dễ truy cập hệ thống hơn. Chính vì vậy nên thường trong hợp đồng mua bán, giao nhận thang máy không có điều khoản bàn giao mật khẩu…

Mặc dù việc lợi dụng mật khẩu để ép khách hàng sử dụng các dịch vụ sau bán hàng như bảo trì, sửa chữa…là không nhiều nhưng cũng là bài học cảnh báo cho người tiêu dùng. Khách hàng thận trọng hơn trong việc hoàn thiện các thủ tục mua thang và dịch vụ đi kèm. Khách hàng cần yêu cầu đơn vị phân phối, cung cấp dịch vụ bảo trì phải giao đầy đủ, trong đó có mật khẩu hệ thống điều khiển thang máy.

Trong bài viết “Ai có thể bảo dưỡng và sửa chữa loại thang máy của tôi?” trên một website uy tín của nước ngoài (https://www.elevatorlab.com), chuyên gia tư vấn đặt vấn đề, “ngoài nhà sản xuất và công ty phân phối, các công ty khác có thể bảo trì và sửa chữa thang máy của bạn không?” Theo chuyên gia này, thông thường nhà sản xuất và công ty phân phối sẽ nhấn mạnh rằng chỉ có họ mới có thể thực hiện dịch vụ bảo trì và sửa chữa thang mà họ cung cấp. Thậm chí họ thông báo rằng họ độc quyền cung cấp linh kiện, thiết bị… Trong những trường hợp như thế, khách hàng sẽ cảm thấy như thể họ “đang bị bắt làm con tin”. Vị chuyên gia nhấn mạnh, nếu cảm thấy dịch vụ sau bán hàng có vấn đề, khách hàng hoàn toàn có thể cân nhắc thay đổi nhà cung cấp dịch vụ bảo trì thang máy./.